Yalancı Paradoksu ve Otoreferans
Yalancı Paradoksu ve Otoreferans
Antikçağ’ dan beri bilinen bu paradoksun ilk ifadesi şu şekilde yapılmıştır: bütün Giritliler yalancıdır; Epimenides de Giritlidir. ‘ Ben yalan söylüyorum’ diyor. Epimenides doğruyu söylüyor mu? Hayır çünkü Giritlidir; o halde yalancıdır. Ama ‘yalan söylüyorum’ derken yalan söylüyorsa, o zaman doğruyu söylüyordur. Bu durumda çelişki kaçınılamaz.
Ortaçağ’ da Fransız filozof Jean Buridan, paradoksun daha basit bir şeklini verdi. Şu cümleyi yazalım: ‘Burada yazılan cümle yanlıştır.’ Bu cümle doğru mudur? Yanlış olması koşuluyla evet! Ancak o halde doğruluk sorusuna engel var demektir.
Bu paradoks günümüzde ‘otoferans’ denen problemi ortaya koydu. Jean Buridan’ın cümlesi kendisi hakkında bir yargı belirtiyor. Ama otoferansın zorunlu olarak çelişkiye yol açtığı zannedilmesin. ‘Ben’ dendiğinde dilde vardır; ama cümle kendi doğruluğu üzerinde bir yargı belirtiyorsa, çelişkiye varılabilir.
Ortaçağ’ da Fransız filozof Jean Buridan, paradoksun daha basit bir şeklini verdi. Şu cümleyi yazalım: ‘Burada yazılan cümle yanlıştır.’ Bu cümle doğru mudur? Yanlış olması koşuluyla evet! Ancak o halde doğruluk sorusuna engel var demektir.
Bu paradoks günümüzde ‘otoferans’ denen problemi ortaya koydu. Jean Buridan’ın cümlesi kendisi hakkında bir yargı belirtiyor. Ama otoferansın zorunlu olarak çelişkiye yol açtığı zannedilmesin. ‘Ben’ dendiğinde dilde vardır; ama cümle kendi doğruluğu üzerinde bir yargı belirtiyorsa, çelişkiye varılabilir.
