KÜLTÜR VE MEDENİYET
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Devlet Yönetimi
İslam
Kültür ve
Medeniyeti
İslam devletinde devlet başkanına halife denilmiştir. Muaviye’nin oğlu Yezid’i veliaht
seçmesi üzerine hilafet saltanata dönüştü. Hz. Ömer döneminde ülke büyük illere, Emeviler
döneminde Eyaletlere dönüştü. Abbasiler, vezirlik makamını kurdular. Hz. Ömer döneminde
divanlar, devlet hazinesi, ordugah şehirleri kuruldu. İlk posta teşkilatı da Emeviler
döneminde oluşturuldu.
Orta Asya
Türk
Kültürü
Eski Türklerde hükümdarlara Han, Hakan, Kağan denilmektedir. “Ülke hanedan üyelerinin
ortak malıdır” (veraset sistemi) anlayışından dolayı sık sık taht kavgaları yapılmıştır. Tanrı
tarafından hanedan üyelerine yönetme yetkisi verildiğine inanılmaktadır. (Kut anlayışı)
Devletin önemli kararların alındığı Toy veya Kurultay adlı bir meclis bulunmaktadır.
Ayrıca, hükümdarın eşi olan Hatun’da devlet yönetiminde söz sahibidir. Ülke boylar birliği
şeklindedir. Asıl hükümdar, ülkenin doğusunu yönetmektedir.
Türk-İslam
Devletleri
Karahanlılar da devletin başında han veya hakan unvanlı bir hükümdar bulunuyordu. Büyük
hakan devletin doğusunu yönetmektedir. Hakanın eşi olan Hatun da devlet yönetiminde söz
sahibidir. B. Selçuklular Bağdat’ı alıca Sultan unvanını kullanmaya başladılar. İslam
dünyasının siyasi liderliğini üstlendiler. İlk sultan unvanını da Gazneli Mahmut kullanmıştır.
İlk Türk devletlerinde devlet işleri Divan-ı Saltanat denilen Büyük Divan’da görüşülürdü.
Türkiye
Selçukluları
Ülke meseleleri Büyük Divan’da görüşülür. Hükümdar başkentte olmadığında ülkeyi
Niyabet Divanı yönetmektedir. Mali işlerden istifa, Denetleme görevini işraf, askeri işleri
arz ve yazışmaları inşa (tuğra-i) divanı yerine getirmektedir. Toprakların dağıtımı, sayımı ve
istihbaratı da Pervanicelik makamı sağlamaktadır. Sınırlarda uçbeylikler kurulmuştur.
Ordu
İslam Kültür
ve
Medeniyeti
İlk düzenli İslam ordusunu hz. Ömer kurdu. Cünd isimli askeri şehirler (ordugah) yaptı. İlk
donanmayı hz. Osman yaptı. Abbasiler döneminde Bizans sınırında Avasım isimli tampon
şehirler kuruldu. Türkler Abbasiler döneminde orduya alındılar.
Orta Asya
Türk
Kültürü
Türklerde ilk düzenli orduyu Mete Han yapmıştır. Ayrıca, dünyada ilk onlu sisteminin de
mucididir. Turan taktiği adı verilen bir savaş sistemleri vardır. (Hilal ve Kurt Kapanı)
Oğuzlar ve Peçenekler, Bizans ordusunda paralı askerlik de yaptılar.
Türk-İslam
Devletleri
Karahanlı ordusu dörde ayrılır: 1. Saray Muhafızları, 2. Hassa Ordusu, 3. Hanedan
üyelerinin kuvvetleri ve 4. Bağlı devletlerin kuvvetleri. Gazneli ordusu: Gulamlar, düzenli
birlikler, eyalet askerleri, paralı askerler ve gönüllülerden oluşurdu. Büyük Selçuklu
Ordusu da şunlardan oluşmaktadır: 1. Merkez ordusu. 2. Guleman-ı Saray (Kapıkulu) 3.
Hassa askerleri, 4. Melik ve idarecilerin ordusu. 5.Bağlı devlet ve beyliklerin askerleri 6.
Türkmenler 7. Sipahiler (İkta)
Türkiye
Selçukluları
Kara ordusu; hassa (Kapıkulu, Gulam), Tımarlı Sipahiler ve diğerleri olmak üzere üçe
ayrılmaktadır. Deniz kuvvetleri de kurmuşlardır. İlk donanma Antalya’da, ilk tersane
Sinop’ta kurulmuştur.
Adalet ve Hukuk
İslam Kültür
ve
Medeniyeti
Hz. Ömer döneminde illere valilerin yanında kadılar da atanmaya başladı. Hukuk olarak
Kur’an ve peygamberin uygulamaları esas alındı.(Kitap-Sünnet) Alimlerin içtihatları ve
yorumları ile bu hukuk zenginleşti. Daha sonra buna kıyas ve icma da eklendi.
Orta Asya
Türk
Kültürü
Türklerde yazılı hukuk olmadığından ülke töre’ye göre yönetilirdi. Büyük davalara
hükümdar tarafından atanan bir heyet, küçük davalara ise Yargucu adı verilen hakimler
bakardı. Hapis cezaları bulunmamaktadır.
Türk-İslam
Devletleri
Türklerde hukuk ikiye ayrılmıştır. Bunlar Şer’i hukuk ve Örfi Hukuk’tur. Şer’i hukukun
başında Kadıulkudat bulunur. Sivil davalara da Kadılar, askeri davalara da Kazasker
(Kadıasker veya Kadıleşker) bakar. Örfi davaların başında da Emir’i Dad bulunur. Aynı
zamanda bizzat sultanın başkanlık ettiği Divan-ı mezalimler de bulunmaktadır.
Türkiye
Selçukluları
Büyük Selçuklularla aynıdır.
