İlim-Kültür-Sanat ve Edebiyat
İlim-Kültür-Sanat ve Edebiyat
İslam
Kültür ve
Medeniyeti
Emeviler döneminde İslam mimarisi Hıristiyan mimarisiyle yarışabilecek bir duruma geldi.
Abbasiler döneminde geçti. Samarra şehrinin kurulmasıyla mimaride Türk etkisi
görülmeye başlandı. İslam’da resim ve heykel yasak olduğundan minyatür ve hat sanatları
gelişti. Arapça ilk kez Emevi halifesi Abdülmelik döneminde resmi dil haline geldi.
İslam’da ilimler ikiye ayrılır. 1. Akli ilimler (Din Dışı İlimler) 2. Nakli İlimler (Dini
İlimler) Abbasiler döneminde diğer dillerden Arapça’ya eserler tercüme edildi. Ayrıca,
Bağdat’ta Beytül Hikme adlı okul, kütüphane ve tercüme büroları açılarak ilmin
gelişmesine katkıda bulundular. Endülüs Emeviler’i de İslam medeniyetinin Avrupa’ya
geçmesini sağlamıştır.
Orta Asya
Türk
Kültürü
İlk Türkçe yazılı belge Orhun kitabeleridir. Türk alfabeleri ise; Orhun (Göktürk), Uygur,
Arap, Kiril ve Latin’dir. Türk destanları ise; Oğuz Kağan (Hunların) Eregenekon
(Göktürklerin) Yaradılış ve Göç (Uygurların), Manas (Kırgızların) Alpertunga ve Şu
(İskitlerin). Türkler, Uygurlara kadar taşınabilir sanatlar yapmışlardır. Uygurlarla birlikte
mimari ve yazılı belgeler alanında da önemli çalışmalar ortaya koymuşlardır.
Türk-İslam
Devletleri
B. Selçuklular döneminde Celali takvimi yapıldı. Ayrıca, dünyanın ilk üniversitesi olan
Nizamiye medreseleri kuruldu. B. Selçuklu ve Gaznelilerin resmi dili Arapça, Farsça ve
Türkçe’dir. Karahanlıların resmi dili ise sadece Türkçe idi ve Uygur alfabesini
kullanmışlardır. Bu dönemde yazılan eserler ise; Karahanlılar’a ait olanlar: Divan-ı Lügati
Türk (Kaşgarlı Mahmut), Divan-ı Hikmet (Ahmet Yesevi), Atabetül Hakayık (Edip
Ahmet), Kutatkubilig (Yusuf Has Hacip) ve Satuk Buğra Han Destanı (Anonim).
Selçuklulara ait olan: Siyasetname (Nizamülmülk) . Gazneliler’e ait olan: Şehname
(Firdevsi)
Sanat olarak: Köprü, çeşme, hastahane, imarethane, medrese ve kervansaraylar
yapmışlardır.
Türkiye
Selçukluları
Divan, halk ve tasavvuf edebiyatı olmak üzere Edebiyat üçe ayrılır. Önemli fikir adamları
ve eserleri şunlardır: Mevlana (Mesnevi, Fihimafi), Yunus Emre (divan), Hacı Bektaşı Veli
(Makalat), Muhyiddin-i Arabi (Futuhatul Mekki) gibi eserlerdir. Halk eserleri de şunlardır:
Dede Korkut Hikayeleri, Battalgazi Destanı, Danişmentname, Nasreddin Hoca ve Bektaşi
Fıkraları. Önemli Sanatlar ise; Kümbet mimarisi, uzun ve ince minare sistemidir.
