SİYASİ PARTİLER
SİYASİ PARTİLER
Siyasi partiler aracılığı ile Demokrasinin kurumsallaşması başlamıştır. Parti: Üyelerin düşünce ve menfaatlerini gerçekleştirmek için iktidarı kısmen ya da tamamen elde etmek amacı ile siyasi hayata katılan teşkilatlanmış guruptur.
Parti: Merkezi ve yerel düzeyde kurulmuş örgütlenmiş, siyasi iktidarı elde etmeyi ve kullanmayı amaçlayan ve bunun için de halkın desteğini sağlamaya çalışan sürekli bir kuruluştur.
Parti: Bir program etrafında toplanmış siyasal iktidarı elde etmek ya da paylaşmak amacını güden devamlı bir örgüte sahip kuruluştur.
14.1Siyasi Partilerin Tipik Özellikleri
- İktidarı kullanma isteği.
- Ülke çapında örgütlenmiş olmaları.
- Süreklilik arz eden kuruluşlardır.
- Seçim yolu ile halkın desteğini elde ederek başa geçerler.
14.2SİYASİ PARTİ TİPOLOJİSİ
14.2.1 Maurice Duvergerin Tasnifi:
14.2.1.1 KADRO PARTİLERİ: Seçim dönemlerinden seçim dönemlerine çalışan, üyelerinin sayısından çok niteliğine önem veren partilerdir. Sistemli üye kayıt defterleri yoktur. Düzenli bir aidat sistemi yoktur. Önemli bağışlarla finans sağlarlar. Hiyerarşi ve merkezciliğin zayıf olduğu partilerdir.
14.2.1.2 KİTLE PARTİLERİ: Bir sosyal sınıfa kümeye dayanır. Siyasal devşirme ve yönetme daha çok sayıda seçmene ulaşmak gibi amaçları vardır. Faaliyetleri seçim dönemi dışı zamanı da kapsar. Finansmanı üye aidatları ile sağlanır. Düzenli kayıt ve aidat defterleri vardır. Merkezci, ideolojik ve hiyerarşik partilerdir.
14.2.2 Sigmund Neuman Tasnifi:
14.2.2.1FERDİ TEMSİL PARTİLERİ:Sınırlı partilerdir. Seçim kampanyalarında ve parlamento çalışmalarında harekete geçerler. Amaçları iktidarı ele geçirmektir. Üyelerin sosyal yaşantıları merkez tarafından kontrol edilmediği görülür. Kadro partileri gibi ilk aşama ürünü partileridir.
14.2.2.2SOSYAL BÜTÜNLEŞME PARTİLERİ: 20. yy sonrası sosyal ve siyasi buhranların ve siyasal katılımın artması sonucu oluşan partilerdir.
14.2.2.2.1Topyekün Bütünleşme Partileri: Faaliyetlerini sadece devlet yönetimine ve seçimlere yoğunlaşmazlar. Seçmenlerini sosyal yaşamlarını da etkilemeye çalışırlar. Üyelerine serbest düşünce hakkı tanımayan ideolojik katı ve sert partilerdir. Komünist, faşist partiler örneklerini oluşturur.
14.2.2.2.2Demokratik Bütünleşme Partileri: Ferdi partilerle topyekün partiler arasında yer alır. Seçim kazanmak aynı zamanda bir sosyal sınıfın, dini cemaatin kendilerince kutsal değerlerini siyasi planda da gerçekleştirmeyi amaçlayan partilerdir. Üyelerinin sosyal yardımlarına belli ölçülerde müdahale eden partilerdir. Ayırıcı özelliği manevi değerler dünyası ile pratik siyasi alan arasında fark göstermeleridir.
14.3SİYASİ PARTİ İŞLEVLERİ
- Menfaatlerin birleştirilmesi: Birbirleri ile çelişen sosyal taraflar tarafından açıklanan menfaatlerin birleştirilmesidir.
- Aracılık İşlevi: Sosyalle (halk) iktidar arasında taşıyıcılığı partilerin yaptığı görülmektedir. Toplum taleplerini partiler aracılığın ile duyurmaktadır.
- Siyasi devşirme işlevi: İktidarın hangi kadrolarla çalışacağını belirlemesi işlevidir.
- Siyasi sosyalleşme: Partiler; siyasi sosyalleşmeye katkı sağlayan, kitleleri eğiten, yeni tutumlar kazandıran bir özelliğe sahiptir.
- Yönetme ve hükmetme işlevi: İktidara geldiklerinde parlamentoya karşı sorumlu olarak yürütme gibi asli fonksiyonlarını yerine getirirler.
- Eleştirme işlevi: Bir sonraki seçimleri kazanmak için siyasi iktidarı denetlemektedir.
15.SİYASİ PARTİ SİSTEMLERİ
15.1Tek Parti Sitemi:Temelde tek parti ile birden fazla parti ayrımına dayanmaktadır.
15.1.1Tek Parti: Gerçekte tek parti varsa (tipik örneğini diktatörlükler oluşturur).
15.1.2Birden Fazla parti:
15.2Çift Parti Sistemi:Birden çok parti yer almaktadır. Sistemin işleyişi 2 büyük partiye dayanır. Küçük partilerin pazarlık gücü yoktur. Karakteristik özelliği bir partinin diğer partilere ihtiyacı olmadan iktidara geçebilme özelliğidir . Bu özellik ortadan kalktıkça saflık bozulur. Saf iki parti ve saf olmayan iki parti sistemi olarak ikiye ayrılır.
Saflığın Özellikleri
- Sistemdeki iki parti mutlak çoğunluk için yarışırlar.
- İki partiden biri yarışma neticesinde parlamento çoğunluğunu kazanır. Sistemde radikal değişiklik amaçlamadığını sadece yönetmeye yönelik hedeflerinin olduğunu görürüz.
- Rejimin temel meseleleri üzerinde 2 partinin uzlaşmış olması gerekir.
- Bu partilerin katı politikalardan uzaklaştığı daha ılımlı politikalar izlediği görülür.
15.3Çok Parti Sistemi:İktidar dengesini etkileyen 2 den fazla parti vardır.
15.3.1 Ilımlı Çok Parti Sistemi:
- Eğilim genellikle sağ ve sol bloklardan oluşur. hükümetin değişmesi blokların değişmesi ile olur.
- Parti blokları arasındaki rejim temel felsefedir.
- rejim mücadelerinde partilerin ılımlı gerçekçi olmaya çalıştıkları görülür.
- Aşırı derecede kutuplaşmış partiler arasında ideolojik mesafe büyük değildir.
15.3.2Aşırı Çok Partiler:
- Yelpazenin ucunda yer alan partilere yer verilir.
- Partiler arasında görüş farklılıkları esastır.
- İktidarın yoğun biçimde merkezi koalisyonlarca oluşturulduğu görülür.
- Aşırı partilerin sürekli muhalefette kaldığın görülür.
- Demokrasi kurumu ve kısa vadeli çalışmaların olduğu buna karşın uzun vadeli çalışmaların olmadığı siyasi iktidarsızlığın aşırı partileri güçlendirdiğini görürüz.
Kamu bütçesinden partilere yardım sağlanır. Oy oranına göre mali kaynak sağlanır. Ticaretle uğraşmaları ve uluslar arası kuruluşlardan yardım alınmasının yasal olmadığı kuruluşlardır. Anayasa mahkemesi denetleme görevini yapar.
15.4 SARTORİ'NİN TEK PARTİ SİSTEMİ
15.4.1Hakim Parti Sistemi:Siyasi siStem içersinde birden çok parti vardır. Çoğulcu (PLURALIST) bir yapı vardır. Ve bu partiler hep yarışır ama hep aynı partinin başta olduğu görülür.
Dürüst ve eşit seçimlerin sonucunda hakim partinin seçmen kitlesinin çoğunluğunca desteklenmesi nedeni ile parlamentoda uzun süre kalması ve desteklenmesidir.
15.4.2Hegemonyacı Tek Parti Sistemi: Eşit şartlar içersinde bir iktidar mücadelesine rastlanmaz. Yapıları çoğulcu sistemden farklıdır. 2. bir partinin olduğu bir yapı vardır. Diğer partilerin fazla bir önemi yoktur. Esas partini yanında onun suni kuruluşu partiler vardır. Bu yapı tepkilerin yer altına kaymasını önlemek üzere kurulmuştur.
15.4.3 Gerçek Tek Parti Sistemi: 1 den çok parti hukuken ve fiilen yoktur.
15.4.3.1Totaliter Tek Parti Sistemi: İdeolojinin çok yoğun olduğunu, sistemli bir dünya görüşü olduğunu ve toplumu bu görüşe uydurmaya çalıştığını söyleyebiliriz. Ekonomik ve sosyal yapıyı kontrol altına almak isteyen bir ideolojinin olduğunu ve devletle partinin bütünleştiği görülür.
15.4.3.2Pragmatik Tek Parti Sistemi: Daha yumuşak ılımlı bir ideoloji esastır. Partinin kitleye ulaşma yeteneği (mobilizasyon) zayıf olduğu ideolojik bütünlüğün zayıf olduğu sistemdir.
15.4.3.3Otoriter Tek Parti Sistemi:2 sistemin ortasındadır. Bölücü olmaktan çok siyasi faaliyetleri dışlayan yapıdadır. Mobilizasyon yeteneği sınırlıdır. Sosyal alt gurupların etkinliklerine izin verilir