SELÇUKLULAR
SELÇUKLULAR
Büyük Selçuklular (1038-1040/1157)
Selçuk Bey Selçuklu devletinin kurucusu ve isim babasıdır. Oğuz Yabgu devletinde subaşı olarak
görev yapıyordu. Oğuz Yabgu devletiyle arası bozulunca Cend şehrine geldi. Müslüman
oldu. Selçuklu devletini kurdu.
Tuğrul ve
Çağrı Beyler
Dönemi
Tuğrul Bey; 1038 yılında Nişabur’u alınca adına hutbe okutup para bastırdı. 1040
Dandanakan savaşında Gaznelileri yenince Horasan’a egemen olup devletin temellerini
sağlamlaştırdı. 1048 Pasinler savaşında Bizans’ı yendi. Böylece Bizans’ın zayıf olduğu
anlaşıldı. Anadolu’nun Türk yurdu olabileceği anlaşıldı. Bizansla ilk antlaşma bu
dönemde yapıldı. Halifenin yardım istemesi üzerine 1055 yılında Bağdat’a gitti ve Şii
Büveyhilerin Abbasiler üzerindeki egemenliğine son verdi. Böylece Selçuklular, İslam
dünyasının koruyuculuğunu üstlendiler.
Alparslan
Dönemi
Anadolu’yu yurt edinmek amacıyla 1071 Malazgirt savaşında Bizans’ı yendi. Bizans’la
bir antlaşma yapıldı. Fakat uygulanmadı. Anadolu’nun kapıları Malazgirt zaferiyle açıldı.
Anadolu’da ilk beylikler kuruldu. Bizans’ın İslam dünyası üzerindeki baskıları ortadan
kalktı.
Melikşah
Dönemi
Selçukluların en parlak ve sınırlarının en geniş olduğu dönemdir. Melikşah’ın ölümü
üzerine oğulları arasında taht kavgası yapıldı. (1092-1118) 26 yıl süren bu taht kavgasına
fetret dönemi denir.
Sencar
Dönemi
Kardeşlerini yenerek tahta geçti. 1141 Katvan savaşında Karahıtaylara yenildi. Bunun
üzerine devlet zayıfladı. Oğuz isyanı ile yıkıldı.
Selçukluların
Yıkılma
Nedenleri
Taht kavgaları ve ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması. Batınilerin
çalışmaları. Vezir Nizamülmülkün öldürülmesi. Haçlı seferleri. Abbasilerin Selçuklular
aleyhinde çalışmaları. Oğuzların küstürülmesi. Atabeylerin bağımsızlıklarını ilan
etmeleri.
Genel
Özellikleri
Anadolu’yu Türkleştirmeleri ve İslamlaştırmaları. İslam dünyasının koruyuculuğunu
üstlendiler. İslam dünyasını Haçlı ve Şii, Batıni tehlikesine karşı korudular. Nizamiye
medresesiyle şiiliğe karşı sünni inancı savundular. İslam dünyasının siyasi birliğini
sağladılar. Selçuklu topraklarında Kirman Selçukları, Suriye Selçukları, Anadolu
Selçukları, Irak ve Horasan Selçukları devletleri kuruldu.
Atabeylikler İllere vali olarak gönderilen Selçuklu Meliklerin (Prenslerin) eğitiminden sorumlu olan
kişilere denir. Bu kişiler tarafından kurulan devletlere de atabeylik denir. Bunlar;
İldenizler (Azerbeycan), Salgurlar (Fars), Zengiler (Musul, Halep), Böriler-Dımeşk
(Şam), Beğtekinoğulları (Erbil) Atabeylikleridir.
16
Anadolu Selçukları –Türkiye Selçukları (l077-1308)
Süleyman Şah Anadolu Selçuklu Devletinin kurucusudur. İznik’i alarak başkent yaptı. Üsküdar’a kadar
olan yerlere egemen oldu.
l. Kılıçarslan l. Haçlı seferleriyle savaştı. İznik haçlıların eline geçince başkent Konya’ya taşındı. Çaka
beyliğine son verdi.
l. Mesut ll. Haçlı seferleriyle savaşarak onları yendi. İlk Anadolu Selçuklu Parasını bastı.
Anadolu’ya bu dönemde Avrupalılarca Türkiye denilmeye başlandı. Bu dönemin
başlarında Selçuklular Danişmentlilere bağlı kaldılar.
ll. Kılıçarslan lll. Haçlı seferleriyle savaştı. Danişmentlilere son vererek Anadolu’nun siyasi birliğini
sağladı. Ülkeyi onbir oğlu arasında paylaşarak Anadolu siyasi birliğinin tekrar
bozulmasına neden oldu. 1176 Miryokefalon savaşında Bizans’ı yenerek Anadolu’nun
Türk yurdu olduğunu ispatladı. Bizans, artık savunmaya geçti.
Rükneddin
Süleyman Şah
Bizans’ı vergiye bağladı. Saltuklu beyliğine son verdi.
l. Gıyaseddin
Keyhüsrev
İkinci kez tahta geçti. Antalya’yı alarak burada ilk Selçuklu donanmasını kurdu.
Selçuklular böylece denizcilik faaliyetlerine başladılar. Venediklerle ticari antlaşmalar
yaptı.
İzzeddin
Keykavus
Sinop’u alarak burada ilk Selçuklu tersanesini kurdu. Ermenilerle ticari antlaşmalar yaptı.
l. Aleaddin
Keykubat
Mengücek beyliğine son verdi. Gürcistan’ı Selçuklulara bağladı. Alanya’yı alarak burada
bir tersane kurdu. Kırım’ın Sudak limanına bir donanma gönderip burasını alarak ilk
deniz aşırı seferi gerçekleştirdi. Donanmanın en güçlü olduğu dönemdir. 1230
Yassıçemen savaşında Harzemşahlar’ı yenerek onların zayıflayıp Moğollar tarafından
yıkılmasına neden oldu. Bu olay, Selçuklularla Moğolların komşu olmasına ve ileride
Moğolların Anadolu’ya saldırmasına neden oldu.
ll. Gıyaseddin
Keyhüsrev
Türkmenlerin dini bilgilerinin, ekonomik ve sosyal durumlarının zayıf olması nedeniyle
1240 Baba-i isyanı çıkarmaları ve Selçukluların bunu zorlukla bastırması Moğolları
cesaretlendirdi. Moğollarla 1243 yılında yapılan Kösedağ savaşında yenilmeleri üzerine
Selçuklular Moğollara bağlandılar. Anadolu siyasi birliği parçalandı. Beylikler kurulmaya
başladı.
Selçukluların
Yıkılışı
Selçuklular, Moğollara karşı Memlük Sultanı Baybars’tan yardım istedi. Baybars, 1270
Elbistan savaşında Moğolları yendi. Fakat Baybars çekilince Moğollar tekrar saldırıya
geçtiler. 1308 yılında ll. Mesut ölünce Selçuklular kesin olarak yıkıldılar
